Ochrona odgromowa budynków to element często bagatelizowany, jednak jej brak może narazić właściciela obiektu na poważne straty finansowe. Ewentualnym problemom zapobiegnie profesjonalnie zaprojektowana i wykonana instalacja piorunochronna.
Mianem pioruna określa się widzialny efekt wyładowania elektrycznego, do którego dochodzi z zjonizowanym powietrzu pomiędzy chmurą burzową a powierzchnią ziemi. Prąd o natężeniu nawet 200000 A (dwustu tysięcy amperów) jest w stanie poważnie uszkodzić budynek, wywołać groźny w skutkach pożar, jak również bezpowrotnie zniszczyć cenne urządzenia elektryczne i sprzęt elektroniczny.
Instalacja odgromowa, określana również skrótem LPS (ang. Lightning Protection System) powinna, zgodnie z obowiązującą normą PN-EN 62305-1:2011, zapewniać ochronę obiektów przed uszkodzeniami fizycznymi, ochronę istot żywych przed napięciami dotykowymi i rażeniowymi oraz ochronę przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym i przepięciami. Zgodnie z aktualnymi standardami odgromówka powinna składać się z instalacji zewnętrznej i wewnętrznej.
Zadaniem tej pierwszej jest przyjęcie wyładowania elektrycznego i jego bezpiecznego odprowadzenie do gruntu bez szkody dla chronionego budynku.
Odgromówka zewnętrzna składa się z kilku podstawowych elementów. W najwyższych miejscach obiektu zamontowany jest zwód w postaci długiego, ostro zakończonego pręta (zwód pionowy) lub sieci przewodów, łączących wszystkie metalowe elementy dachu i ścian budynku (zwód poziomy). Odgromówka – montaż instalacji zazwyczaj wykonane są z ocynkowanej stali, miedzi lub aluminium. Poprzez przewody odprowadzające zwód łączy się z uziomem, czyli umieszczoną w gruncie elektrodą odprowadzającą ładunki elektryczne do ziemi.
Drugi typ instalacji, czyli odgromówka wewnętrzna z szyną ekwipotencjalną, odpowiada za wyrównanie potencjałów pomiędzy poszczególnymi instalacjami (elektrycznymi, wodociągowymi, gazowymi) w danym budynku. Dzięki temu minimalizujemy ryzyko przepięć niebezpiecznych dla urządzeń elektronicznych.
Wykonanie tylko LPS zewnętrznego (zewnętrznej instalacji odgromowej), w przypadku uderzenia pioruna chroni budynek przed uszkodzeniami, ale nie zabezpiecza urządzeń elektrycznych i elektronicznych w jego wnętrzu. Temu służą zabezpieczenia wewnątrz np. ochronniki przepięć .
Projektowanie i montaż instalacji odgromowej
Profesjonalny montaż instalacji piorunochronnej musi być poprzedzony wykonaniem dokładnego projektu, określającego precyzyjnie rozmieszczenie i rodzaj użytych do jej budowy elementów. Projekt obejmuje takie zagadnienia jak analiza ryzyka i kwalifikacja obiektu do określonej klasy ochrony odgromowej, promienie i kąty ochronne, rozmiar oczek siatki zwodów na dachu lub wysokość masztów czy odległości zabudowy przewodów odprowadzających.
Układ zwodów – niezależnie czy są to zwody pionowe, czy poziome – jest precyzyjnie określany przez projektanta instalacji z uwzględnieniem rodzaju i rozmiaru powierzchni chronionej. Wykorzystać można w tym celu trzy metody:
- metoda kąta ochronnego – odpowiednia dla budynków o prostych kształtach. Strefa ochrony jest wyznaczana na podstawie wartości kąta α zależnej od wysokości zwodu względem płaszczyzny odniesienia.
- metoda oczkowa – odpowiednia dla obiektów o dużych, płaskich powierzchniach (np. hale, magazyny). Polega na polega na pokryciu dachu siatką zwodów poziomych o wymiarach oka w=5, 10, 15 lub 20 m, zależnych od oczekiwanej klasy ochrony (I, II, III, IV).
- metoda toczącej się kuli – odpowiednia dla każdej powierzchni. Najdokładniejsza, wymaga jednak od projektanta umiejętności analizy przestrzennej. W uproszczeniu polega na rozmieszczeniu zwodów urządzenia piorunochronnego w taki sposób, aby wirtualna kula o promieniu „r”, przetaczana po obiekcie poddawanym ochronie stykała się wyłącznie z przewodami LPS, ale nie dotykała ani konstrukcji budynku ani urządzeń zlokalizowanych na jego dachu i ścianach.
Do wykonania sieci zwodów poziomych i przewodów odprowadzających stosuje się zazwyczaj druty lub linki stalowe i aluminiowe o średnicy minimum 8 mm. Pozostałe ważne elementy to: złącza stosowane są do łączenia zwodów, przewodów odprowadzających i uziomów, uchwyty mocujące zwody i przewody doprowadzające do dachu, ścian i kominów oraz naciągi umożliwiające odpowiednie naprężenie przewodów i zwodów.
Elementem, na który koniecznie trzeba zwrócić uwagę, jest zachowanie odstępu izolacyjnego, czyli najkrótszej drogi pomiędzy dwoma przewodnikami mierzonej wzdłuż powierzchni izolacji. Prawidłowo wyznaczony odstęp izolacyjny chroni przed przejściem prądów pełzających, jak i procesem powstawania ścieżek przewodzących na powierzchni izolacji. Jednym z najpowszechniejszych błędów jest w tym przypadku odrębne, niezależne od innych traktowanie każdej instalacji (alarmowej, elektrycznej, odgromowej), a tym samym brak koordynacji na etapie projektowania.
Montaż instalacji odgromowej przeprowadzany jest jedną z dwóch metod.
- Metoda naciągowa – do ścian, podłoża i dachu montuje się kotwy z uchwytami naciągowymi i śrubami rzymskimi, pomiędzy którymi prowadzony jest przewód odgromowy. Na dachach płaskich są one uzupełniane dodatkowymi wspornikami dystansowymi, ułatwiającymi zachowanie równego dystansu dach-przewód.
- Metoda standardowa – zwody i przewody odprowadzające mocowane są za pomocą uchwytów dystansowych montowanych do dachu lub elewacji. Odległości miedzy uchwytami nie powinny przekraczać 1m w przypadku przewodu drutu fi 8mm. W przypadku dachu płaskiego i będą to uchwyty klejone, zgrzewne lub przykręcane. Jako przewody odprowadzające można wykorzystać stalowe słupy konstrukcyjne lub poprowadzić przewód pod lub nad elewacją wykorzystując do tego systemowe, dedykowane rozwiązania. Na dachach spadzistych krytych wykorzystuje się uchwyty gąsiorowe lub dachówkowe montowane do kalenicy lub połaci dachu.
Najczęstsze błędy przy montażu odgromówki
Zaprojektowanie i wykonawstwo odgromówki warto zlecić profesjonalnej, wyspecjalizowanej w tym zakresie firmie, znającej i stosującej obowiązujące normy. Unikniemy w ten sposób błędów, które w przyszłości mogą skutkować nieprawidłowym działaniem instalacji a w konsekwencji narazić nas na wymierne straty finansowe.
Wśród błędów montażowych najczęściej popełnianych przez ekipy nie mające wystarczającego doświadczenia trzeba wymienić:
- projektowanie oraz realizację rozwiązań niezgodnych z obowiązującymi normami i przepisami
- brak analizy ryzyka zgodnie z zapisami normy PN-EN 62305-2 i w efekcie przyjęcie zawyżonej klasy ochrony, co bezpośrednio przekłada się na wyższe koszty inwestycji
- brak bezpiecznych odstępów pomiędzy odgromówką a innymi instalacjami budynku
- nie przeprowadzenie kontroli stanu uziomów oraz całej instalacji w terminach przewidzianych przepisami, jak również po zakończeniu innych prac dachowych niosących za sobą ryzyko uszkodzenia instalacji
- stosowanie najtańszych materiałów o wątpliwej jakości, nie spełniających norm
- montaż elementów instalacji niezgodnie z zaleceniami producenta, czego efektem może być ich uszkodzenie lub szybsze zużycie
Mogą Cię zainteresować także
Ochrona odgromowa domu jednorodzinnego: opis i projekt, przykładowe zestawienie materiałów